Γράφει η Δέσποινα Γεωργιάδου, μαιευτήρας-γυναικολόγος, συνεργάτης της Κλινικής ΡΕΑ
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η συχνότερη αιτία θανάτου γυναικών από καρκίνο στις αναπτυσσόμενες χώρες και ο δεύτερος κατά σειρά πιο συχνός καρκίνος, μετά τον καρκίνο του μαστού, στις γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μέση ηλικία των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κυμαίνεται μεταξύ 45 και 55 έτη.
Τι είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η κατάσταση, κατά την οποία στο τμήμα της μήτρας που προβάλει στον κόλπο (δηλ. στον τράχηλο), αρχίζει μια διαδικασία ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού κυττάρων, τα οποία φέρουν αλλοιώσεις. Οι αλλοιώσεις αυτές -προκαρκινικές βλάβες ή δυσπλαστικές αλλοιώσεις- χρειάζονται μεγάλο χρονικό διάστημα για να μετατραπούν σε καρκίνο και βρίσκονται εύκολα σε τακτικούς προληπτικούς ελέγχους. Έτσι έχουμε το χρόνο να τις θεραπεύσουμε.
Που οφείλεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Η αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Υπάρχουν πάνω από 100 τύποι του ιού HPV, εκ των οποίων οι 40 μολύνουν την γεννητική περιοχή, αλλά μόνο οι 15 από αυτούς μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο.
Το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών μπορούν να προσβληθούν από κάποιο στέλεχος του ιού HPV κατά την διάρκεια της ζωής τους. Από αυτές, το 20-30% θα εμφανίσει κάποιες προκαρκινικές βλάβες και μόνο το 1% θα εκδηλώσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα. Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως με την σεξουαλική επαφή, όχι όμως μόνο με αυτήν. Αναφέρονται περιστατικά μόλυνσης από τον ιό με απλή δερματική επαφή οποιουδήποτε σημείου του σώματος.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;
- Πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής
- Εναλλαγή πολλών ερωτικών συντρόφων
- Συνύπαρξη άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων
- Μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών σκευασμάτων
- Κάπνισμα
Πως μπορεί να γίνει η πρόληψη;
Τα τελευταία 40 χρόνια, η θνησιμότητα από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έχει ελαττωθεί κατά 50% και το ποσοστό της προχωρημένης νόσου κατά την διάγνωση έχει ελαττωθεί κατά 70%. Αυτό συμβαίνει χάρη στην ενημέρωση των γυναικών για την πρόληψη. Προληπτικά μέτρα για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι:
- Χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή.
- Εμβολιασμός όλων των κοριτσιών 12-26 ετών. Στη Ελλάδα, από το 2006, έχουν εγκριθεί δύο εμβόλια κατά του ιού HPV, τα οποία στοχεύουν έναντι των πιο επιθετικών στελεχών του, δηλαδή των ογκογόνων τύπων του HPV. Αυτοί ευθύνονται για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.Τα εμβόλια είναι:
-
- –Gardasil (έναντι των 16, 18-υπεύθυνα στελέχη για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας-και 6,11-υπεύθυνα στελέχη για τα κονδυλώματα γενν. περιοχής)
- –Cervarix (έναντι του 16, 18, καθώς και επιπλέον 31, 33 και 45)
- Τα εμβόλια αυτά πραγματοποιούνται σε τρεις δόσεις: 0, 2 και 6 μήνες
-
- Ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος με λήψη PAP test σε όλες τις γυναίκες από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών τους έως και τα 65 έτη.
Τι είναι το PAP test;
Το PAP test αφορά τη λήψη κυττάρων από τον τράχηλο της μήτρας, με ειδικές σπάτουλες και βουρτσάκια, και έλεγχο αυτών για τυχόν αλλοιώσεις. Η λήψη πρέπει να γίνεται από γυναικολόγο, έτσι ώστε να γίνεται σωστά και το υλικό να αποστέλλεται σε Κυτταρολόγο, ο οποίος το επεξεργάζεται με ειδικές χρώσεις, το ελέγχει στο μικροσκόπιο και δίνει τα αποτελέσματα. Οι περισσότερες γυναίκες θα έχουν φυσιολογικό αποτέλεσμα, δηλαδή «αρνητικό PAP test». Ένας μικρός αριθμός γυναικών θα έχουν παθολογικό αποτέλεσμα, δηλαδή θα έχουν βρεθεί αλλοιωμένα τραχηλικά κύτταρα. Ανάλογα με το αποτέλεσμα θα δοθεί και η αντίστοιχη συμβουλή (επανάληψη του PAP test σε 6 μήνες ή λήψη HPV-DNA test, ή κολποσκοπικός έλεγχος, δηλαδή εξέταση με διοφθαλμικό μικροσκόπιο για άμεση επισκόπηση του τραχήλου, με λήψη βιοψιών).
Κανένα τεστ μαζικού ελέγχου δεν είναι τέλειο. Έτσι και το κλασσικό PAP test μπορεί να έχει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Η ετήσια λήψη του όμως, μας δίνει τη σιγουριά ότι τελικά, η σωστή διάγνωση θα γίνει έγκαιρα. Η ανάγκη βελτίωσης των μεθόδων πρόληψης οδήγησε στην ανεύρεση νέων μεθόδων ελέγχου, όπως το thinPrep και το HPV-DNA test.
Τι είναι το thinPrep;
Το thin Prep αφορά στην κυτταρολογία υγρής φάσης. Η μέθοδος αυτή, εξασφαλίζει τη συλλογή όλων των κυττάρων της λήψης και τη σωστή συντήρησή τους και έτσι, έχει ακριβέστερα αποτελέσματα (πάνω από 90%). Το κλασσικό PAP test έχει περίπου 80% ακρίβεια ανεύρεσης παθολογικών κυττάρων. Μέσω του thinPrep μπορεί να γίνει ταυτόχρονα ανίχνευση και τυποποίηση των στελεχών του ιού HPV (HPV-DNA test).
Τι είναι το HPV-DNA test;
To HPV-DNA test είναι ένα γονιδιακό τεστ, που εντοπίζει τους τύπους του ιού HPV στον οργανισμό της γυναίκας. Συλλέγεται με εύκολο τρόπο, παρόμοιο με την λήψη PAP test. Βοηθάει στο διαχωρισμό περιπτώσεων που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, γιατί φέρουν κάποιο από τα επιθετικά στελέχη του ιού. Είναι γεγονός, πως ο κίνδυνος σοβαρών προκαρκινικών αλλοιώσεων, μετά από ένα αρνητικό HPV-DNA test, είναι πολύ χαμηλός.
Σε κάποιες χώρες του εξωτερικού, η λήψη του γίνεται ταυτόχρονα με την λήψη PAP test. Στην Ελλάδα, η χρήση του είναι λιγότερο διαδεδομένη, δεν έχει ενταχθεί στο μαζικό έλεγχο σαν screening test, λόγω κόστους, καθώς επίσης και λόγω του ότι η αξιοπιστία του εξαρτάται πολύ από το σωστό τρόπο λήψης και από την ηλικία της γυναίκας (ενδείκνυται περισσότερο σε γυναίκες ηλικίας άνω των 30). Δεν έχουν βρεθεί ακόμα γενικά αποδεχτές φόρμουλες για να το εντάξουν στο μαζικό έλεγχο.
Συμπερασματικά, ο τακτικός, ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος της κάθε γυναίκας με λήψη PAP test μειώνει κατά πολύ τον κίνδυνο να νοσήσει από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και αυτό γιατί ακόμα και η ανεύρεση κυτταρικών αλλοιώσεων μπορεί να θεραπευτεί, και με τη σωστή παρακολούθηση, να μην επιτραπεί η εξέλιξή τους σε καρκίνο. Το αντίθετο μπορεί να συμβεί σε γυναίκες που έχουν πολλά χρόνια να ελεγχθούν με PAP test. Ωστόσο, ο μαζικός εμβολιασμός των νέων κοριτσιών με το εμβόλιο κατά του ιού HPV είναι ένα ακόμα όπλο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τέλος, εξίσου σημαντική είναι η χρήση προφυλακτικού και η σωστή ενημέρωση των νέων για ασφαλή σεξουαλική δραστηριότητα.